Om drie uur ’s middags was er de lezing van het lijdensevangelie volgens Mattheüs als een online-evenement. Het is hetzelfde evangelie dat velen goed kennen uit de Matthäus-Passion van Bach. Daar is het omgeven door koralen, recitatieven, aria’s en zijn de personages muzikaal gedramatiseerd in verschillende zangstemmen. Boven dat al weeft de genius van Bach die het geheel heeft doorgecomponeerd en geordend in getallensymboliek en in een kruisvorm, waarbij het punt waarop de horizontale balk van deel 1 en de verticale balk van deel 2 zich snijden in de verloochening door Petrus.

De lezing hoort bij het moment van Goede Vrijdag en is geen inhoud om te bewaren. Dus is ook de You Tube opname van deze lezing alweer van het web gehaald. De online bijeenkomst werd bijgewoond door mensen uit de Leeuwarder gemeente en ook vanaf andere plekken in Nederland en België.

In de ochtend vond om 10.30 uur de mensenwijdingsdienst van Goede Vrijdag in de volstrekte beslotenheid plaats, de dienst die anders altijd zo in de belangstelling staat.

Wat fijn dat die vorig jaar met zoveel aandacht is gevierd en dat toen het Galileakoor uit haar repertoire zong, daaronder het voor ons koor toen zo spannende want voor ons nog zo nieuwe Kyrie van Jenkins.

Niemand wist toen dat dit jaar de Stille Week in dermate verstilling gevierd zou gaan worden.

De wekkende bazuinen schallen echter reeds in het rijk van de Geest.

Mensen mogen het horen…..

De nacht van 7 op 8 april. De volle maan scheen zeer helder en stond ook nog eens dicht bij de aarde. Daarmee was aan de tweede kosmische voorwaarde voldaan om het Paasfeest te kunnen vieren.

De eerste voorwaarde was de dag- en nachtevening rond de 21e maart. De tweede was deze volle maan.

De derde is de eerstvolgende zondag en dan wordt het Pasen.

Het evangelie van vandaag ging over de zalving van Jezus door Maria Magdalena. Het gedeelte van Markus 14 dat vandaag gelezen werd begint zo:

Het Pesachfeest ( het Joodse Paasfeest) was over twee dagen.

Dat wil zeggen dat het op dat moment twee dagen is tot het begin van Pesach, dat op de Sabbat begint en de Sabbat begint altijd op de vrijdagavond.

Dit evangeliegedeelte leeft dus naar het feest van het Offerlam toe, het is in een stemming van voorbereiding. De tegenstanders van Jezus besluiten op dit moment dat hij voor het begin van Pesach gevangengenomen en gedood moet worden.

Maria Magdalena – in het Markus 14 heet ze eenvoudigweg “een vrouw” – leeft ook in voorbereiding. Maar het evangelie vertelt niet of zij iets weet, of zij voorgevoelens heeft, of wat er in haar omgaat. Het enige wat verteld wordt is hoe zij handelt. Zij breekt de kruik met kostbare olie en zalft de Heer ermee, zoals je koningen, priesters en stervenden zalft.

En het is Jezus die haar intentie, haar goede wil, waarneemt en uitspreekt. De intentie was haar misschien bewust,  misschien was zij onbewust, ergens vanuit een woordeloze intuïtie. Ze spreekt er niet over en verdedigt zich ook niet als zij er direct op aangevallen wordt.

Zij heeft mijn lichaam nu al gezalfd voor mijn begrafenis.

Iets in mij breekt elk jaar weer opnieuw als ik met dit evangelie in aanraking kom. Er breekt iets in mijn ziel als een stenen kruik. Misschien omdat ik in aanraking kom met de woordeloze goedheid die in het handelen van een mens kan leven, met de liefde die in een daad kan leven. Ken je dat ook hoe dat voelt wanneer je in aanraking komt met goedheid?

Oh ja, het bestaat, het is er echt. En Christus neemt de intentie waar van wat er uit haar handeling stroomt als kostbare olie.  Hij spreekt die uit.

Al die helpende, verzorgende, liefkozende, beschermende, troostende handen van zoveel mensen….. Lees maar op de NOS app over de verhalen van zulke mensen, hoe ze mensen die lijden bijstaan, naast alle verhalen over de potsenmakers en de spugers die er natuurlijk ook zijn.

Christus ontwaart de intentie……. vul zelf maar in wat Christus waarneemt en wat dat betekent.

Hieronder een afbeelding van Maria Magdalena. Het schilderij hang in het Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen en is geschilderd door Quinten Matsys. Het “attribuut”, daar waaraan je de doorchristende mens herkent, de heilige om het katholiek uit te drukken.

Bij haar is het een urn met een deksel.

Met de linkerhand houdt zij de urn, als een schaal.  Haar rechterhand houdt het deksel ervan midden tussen geopend en gesloten in. Alleen een schaal zou een beeld voor ontvangen kunnen zijn of de schaal heeft al haar inhoud. Het deksel maakt dat de inhoud door iemand behoed wordt maar ook kan worden gegeven, dat de inhoud ontvangen kan worden maar pas wanneer de schaal door iemand geopend wordt.

De reine ziel kan zich geven en is ontvankelijk maar is slechts instrument. Het mensen-ik opent, ontvangt, behoedt en schenkt.

Voorwaar, ik zeg U: overal waar het evangelie verkondigd wordt in de hele wereld  zal gesproken worden wat zij heeft gedaan. 

Het woord van Jezus is in vervulling gegaan. Wat zij deed is deel geworden van de eeuwige wereld van de evangeliebeelden.

Een stille dienst houden die tegelijkertijd een dienst is op het programma van onze Leeuwarder gemeente. Om 10.30 uur, met het evangelie van Palmzondag: de intocht in Jeruzalem, met de dramatische epistel van de Stille Week en voltrokken in een onnatuurlijk stille en lege stad.

Bij iedere dienst zijn er deelnemers die voor het uiterlijke oog niet zichtbaar zijn maar er wel deelnemen of althans hiertoe uitgenodigd zijn. In Leeuwarden zijn de gestorvenen vaak sterk aanwezig, dat hoor je van deelnemers aan de diensten, dat ervaar je als priester aan het altaar, en dat ervaren ook priester-collega’s.

Door het gegeven van gemeentezondag zonder fysiek aanwezige gemeente wordt het onderscheid tussen de zogenaamde levenden en de zogenaamde doden ineens een stuk relatiever. Behalve op het gebied van het uitgenodigd zijn tot de dienst: de levenden op grond van hun bekennende of bekentenis zoekende verbinding met Christus, en de doden enkel op grond van hun zijn, eigenlijk zonder voorwaarde. Als zij de weg tot de mensenwijdingsdienst vinden zijn zij welkom al zal het gebed in het offergedeelte waarin zij uitgenodigd worden wel een sterke poort zijn.

Het ineens relatief wordende onderscheid tussen levenden en doden opent de ziel voor de wereld van Christus, die de mensen vereent en dus ook over de grenzen van leven en dood heengaat. In de concrete Christusgemeenschap die haar belichaming in de gemeente Leeuwarden heeft gekregen is het ook een min of meer concrete groep mensen, ook die van gene zijde van de poort van de dood. Ineens zijn zij door de omstandigheden dichterbij en verweven zich met onze zielen.

Bij het innerlijk begeleiden en meemaken van de dienst kun je een aantal stappen of stadia doorlopen:

Een bezinning op het moment in het liturgische jaar waar we staan ( Palmzondag dus op 5 april) en wat dat voor je betekent.

Het evangelie van de dag. Dit keer Mathheüs 21, de intocht in Jeruzalem.

Het credo. Kan ook heel concreet en individueel: wat is het eigenlijk waartoe je je bekent?

De wil tot offeren is een gemeenschapshandeling waarin je eigen wil een plaats kan hebben. Je hoeft niet precies te weten wat je wilt offeren en hoe je kunt offeren maar je bent hierin niet alleen. Christus is hierin onze helper en leidt ons binnen in de verwandeling van ons eigen offeren in verhouding tot het offer van Christus.

In die geest kun je het Onze Vader bidden, bijvoorbeeld in : Uw wil geschiede.

Dit is het grote gebed van Christus dat alle verschillende manieren van christelijk geloof verbindt. Waarschijnlijk wordt er altijd op de wereld wel door één mens op dit moment het Onze Vader gebeden en is het het eeuwigdurend gebed.

En uit dat gebed komt voort de kracht en de heerlijkheid: voedsel, communie voor en met de wereld.

Ook voor de dag van vandaag, op dit moment in het liturgische jaar.

Social distancing is fysiek en vraagt om social connection.

Later op de dag ontstond weer een online preek, die staat direct onder dit bericht en ook afzonderlijk op de webpagina.

Eén dag na de dienst van zondag kwamen de nieuwe aangescherpte maatregelen van de regering. Het was nog niet helemaal duidelijk hoe die voor onze Christengemeenschap zouden uitpakken maar zekerheidshalve hadden we besloten de weekdienst op de woensdag wel door te laten gaan maar zonder aanwezige gemeente.

Nu is het wel vaker rustig bij de weekdienst maar dit voelde toch wel heel anders!

Tegelijk probeerden priester en de twee ministranten een dienst te voltrekken èn daarbij onderling die 1,5 meter afstand te houden wat ons wel lukte maar het was best wel kunst- en vliegwerk, zowel in de sacristie als aan het altaar. Een soort rituele dans, in ons geval letterlijk. Los van het feit dat we allemaal tot de zogenaamde risicogroepen behoren van deze crisis voelde het echter wel solidair met de rest van de mensheid: daar in ons besloten kerkgebouwtje verscholen in het stadse hofje zo goed mogelijk met de hygiënevoorschriften om te gaan.

De dienst zelf is dan een heel eigen werkelijkheid.

Enerzijds maakt ze zich uit dit toneel van zorgen los als de vogel Phoenix die uit de as oprijst.  Anderzijds is voelbaar hoe Christus zich onvergelijkelijk veel dieper verbindt met het leed in de wereld dan dat wij dat (al) kunnen en dat die verbinding een substantiële is. Het is niet zo dat de perikelen van de coronacrisis erdoor verdwijnen maar ze krijgen hun plaats in het grote geteisterde geheel van de wording van mensheid en aarde.

Een eigenaardige sensatie was die van het stralende voorjaarsweer. De ongereptheid van het zonlicht, de blauwe hemel, de in de stadstuin ontluikende bloesems der bomen, het voorjaarslicht. Ook confronterend zoals het wel vaker in de Lijdenstijd zo confronterend kan zijn dat het probleem van de schuld het probleem van de mens is. Dat we het lijden delen met de dierenwereld maar die is zelf reeds onschuldig. En de planten- en de minerale wereld hebben eigenlijk aan beide direct geen deel.  Schuld noch lijden liggen in hun wezen, ofschoon zij door ons handelen er wel getroffen door worden.

Dat was ook thema in het korte toespraakje in de dienst.  Het werd in ons kleine kringetje gehouden in het bewustzijn dat de dienst wel verborgen is maar toch voor velen gehouden wordt en dat er daarom ook in een weekdienst wel eens een toespraakje af kan.

Het ging ongeveer zo:

De plantenwereld is dus zelf voedend. Die kracht heeft zij vanuit haar reine verbinding met de kosmos en met de wereld die zelfs nog verder, achter de kosmos ligt. Die kracht is zo sterk dat de planten niet alleen hun eigen wezens daaruit opbouwen en hier tot in het materiële kunnen verschijnen, maar ook voedsel schenken vanuit hun overvloed. 

Das Höchste (Friedrich von Schiller)
Suchst du das Höchste, das Größte? Die Pflanze kann es dich lehren:
Was sie willenlos ist, sei du es wollend – das ists!

(vertaling: )Het hoogste.
Zoek je het hoogste? Het grootste? De plant kan het je leren:
Wat zij zonder te willen is, wees jij dat willend- dat is het!

Het is confronterend te ervaren hoe door de stilstand van de menselijke bedrijvigheid de aarde nu respijt krijgt, hoe de lucht zich verfrist en dat deze menselijke gezondheidsramp voor het milieu op dit moment een zegen is.

Het hoogste, het grootste? Dat is de mensheid niet gegeven, maar het is haar wel opgegeven. Het lagere ego brengt aanvankelijk eerder het tegendeel voort: niet de mens die aan de wereld schenkt vanuit overvloed maar een mensheid die wel twee aardes nodig heeft om in haar alsmaar uitdijende behoeften te voorzien. Maar dat is dan nog niet de mens, dat is dan een tegenbeeld van de mens.

Kun je hierin geloven? Kun je geloven in de mens die overvloed schenkt, die zich geeft aan de wereld en die haar het leven schenkt, die haar haar toekomst geeft?

Dat is dezelfde vraag of je kunt geloven in de Christus.

De mensen-wijdingsdienst voltrekken wij naarmate wij meer en meer overtuigd raken van de noodzaak dat de mensheid zich met haar Christus te verbinden heeft wil zij toekomst hebben. Die horen samen: het met geestgewijde wil voltrekken van de dienst der mensenwijding die de kiem is voor dit grote werk, de mensenwijding in de wereld omdat het uiteindelijk de mens is van wie het allemaal afhangt.  Niet alleen negatief maar ook positief. Het hangt af van de geest-gewijde wil van de mensheid. 

Het was spannend een zò groot thema uit te spreken in deze zo extreme intimiteit van die stille dienst met alleen een priester en twee ministranten. Maar uit het pijnlijke gemis aan meevoltrekkende gemeente kan een sterk bewustzijn groeien vanuit al die diensten die in De Christengemeenschap in al die decennia zijn voltrokken, telkens weer met grote aandacht en nu is het denk ik aan ons te vertrouwen op de kracht van al deze handelingen, op hun cumulatief effect.

Het bijzondere van geestelijk krachtige gebeurtenissen is dat ze naar hun aard niet stoffelijk zichtbaar zijn.

Want even later sta je dan weer op straat. Het is muisstil. Ook deze noordelijke stad is verschrikt en houdt zich gedeisd. Er lijkt niets veranderd. Verbinding kun je niet zien, je kunt haar alleen voelen. Verbinding: dat is wat we nu nodig hebben.

Op alle vlakken.

De dienst van zondag 22 maart 2020

Zondag 22 maart was voor onze gemeente de eerste keer dat een dienst werd gehouden zonder uitdelen van de communie. Dit in verband met de coronacrisis.

Er was een handjevol mensen aanwezig die met grote aandacht de dienst in zich opnamen. Bijzonder was dat het evangelie van deze tweede zondag in de Lijdenstijd Johannes 6 is.  Dat gaat over de spijziging van de vijfduizend gevolgd door het Ik Ben woord: Ik Ben het Brood des Levens.

In de preek gaf dat aanleiding erover verwonderd te zijn dat nu juist dit evangelie gelezen wordt op deze voor de gemeente zo bijzondere zondag met alle nieuwe restricties. Een verdere korte weergave ongeveer van inhoud en strekking:

De mensenwijdingsdienst van 22 maart was misschien wel de enige of een van de weinige christelijke samenkomsten die live werd voltrokken in Friesland. Ook verder in Nederland en in de wereld zijn kerk- en gebedsdiensten sterk gereduceerd. Dat geldt ook voor onze Christengemeenschap, omdat in de omliggende landen de kerkdiensten op dit moment verboden zijn. Er wordt nog wel gecelebreerd maar dit gebeurt dan door priesters onderling. Wij zijn hier door ons kleine aantal mensen en door de regelgeving op dit moment gezegend dat wij het sacrament van brood en wijn nog in gemeenschap kunnen voltrekken.

In het evangelie wordt de overgang gemaakt van het fysieke brood naar het geestelijke brood dat uit de hemel neerdaalt en dat het dit brood is dat tot een voedende stroom in de mensheid kan worden. In een ander evangelie dat over de spijziging van de vijfduizend gaat zegt Jezus tot zijn leerlingen:  Geeft Gij hen te eten!

Dat is onze opdracht. 

Wij kunnen de mensenwijdingsdienst volbrengen vanuit dit sterke geestbewustzijn: dat wij in de geest voltrekken door de kracht van Christus wat de wereld aan voeding nodig heeft. 

Door de coronacrisis komt er veel hulpvaardigheid en compassie op gang en merken wij dat anderzijds in zekere zin de zielen  op de proef worden gesteld. Aan de praktische hulp en compassie kunnen wij de geestrealiteit van de communie toevoegen, door in deze tijd van lijden van de mensheid ons van het stralende wezen van Christus bewust te worden en ons door hem laten helpen wanneer wij ons in vrijheid tot hem wenden.  

Een vrouwelijke priester ( niet uit Nederland) die dit jaar 50 jaar priester is verwoordde het zo, dat in vergelijking tot de situatie tijdens de Tweede Wereldoorlog toen de Christengemeenschap een tijdlang verboden werd de toestand nu een heel andere is. Dat komt , zei ze, door de toegenomen kracht van het meevoltrekken van de sacramenten door de leden van de gemeente. Daardoor heeft de mensenwijdingsdienst een draagvlak gekregen dat in de loop van het bestaan van de Christengemeenschap alleen maar sterker is geworden. Van daaruit kunnen wij in deze situatie van beperking vertrouwen in de sterke kracht van de christelijke gemeenschap die de offerdaad van Christus in haar midden doet leven, de verwandeling doet leven en de communie de wereld in doet gaan.

Vanuit dit geestbewustzijn, vanuit deze geestkracht dragen wij deze communie uit, Zij leeft in ons midden vanuit het altaar in de ruimte op de plaatsen waar de dienst wordt voltrokken en in ons aller toegewijde zieleruimte en stroomt door onze harten en onze handen de wereld in. 

Zo (ongeveer) de inhoud van de preek.

Na afloop waren er nog wat vluchtige ontmoetingen buiten in het schrale maar zonnige voorjaarsweer. 1,5 meter afstand houden was wel wat onwennig maar het ging heel goed. De priester was ook snel naar buiten gekomen en zat even op een klapstoeltje in de zon. De ministranten waren binnen nog aan het opruimen. De koster van die dag had zorgzaam op alle ingewikkelde hygiënevoorschriften gelet en de mensen veilig binnen- en buitengelaten.

Ik geef jullie deze korte indruk zodat je innerlijk mee kunt in ons gezamenlijk volbrengen van de dienst van Christus.

Ook en vooral wanneer je daar om wat voor redenen ook niet bij aanwezig hebt kunnen zijn. Misschien om ons te beschermen, misschien om jezelf niet aan onnodige risico’s bloot te stellen. Blijf zoveel mogelijk gezond en weet dat je in onze harten leeft en erbij hoort.

De situatie van de gemeenten van De Christengemeenschap wereldwijd vind je hier beschreven

Met hartelijke groet van Nina.